Bu noktada bazı yeme bozuklukları, hem bedende hem de zihinde derin izler bırakabilir. Anoreksiya nervoza da bu tür bozukluklardan biridir ve yalnızca kilo kaybıyla değil, daha karmaşık bir sürecin dışa vurumu olarak karşımıza çıkar.
Anoreksiya nedir?
Anoreksiya ya da tam adıyla Anoreksiya Nervoza, kişinin kilo alma korkusu ve vücut algısındaki bozukluk nedeniyle bilinçli olarak yemek yemeyi reddettiği ciddi bir yeme bozukluğudur. Bu hastalık genellikle çok zayıf olmasına rağmen şişmanladığını düşünen bireylerde görülür. Anoreksiya hastaları, kilo almaktan aşırı derecede korkar ve bu korku günlük yaşamlarını kontrol eder hale gelir.
Anoreksiya aşırı kısıtlı beslenme, yoğun egzersiz yapma, öğün atlama, kalori sayma, kendini aç bırakma gibi davranışlarla kendini gösterir. Zamanla vücut gerekli besinleri alamadığı için ciddi sağlık sorunları ortaya çıkar. Hastalık hem fiziksel hem de psikolojik yönleri olan hayatı tehdit edebilecek kadar ağır bir tabloya dönüşebilir.
Anoreksiya nervoza belirtileri nelerdir?
Anoreksiya belirtileri, hem fiziksel hem de psikolojik alanlarda kendini gösteren, zamanla yaşamı tehdit edebilecek düzeye ulaşabilen ciddi işaretlerdir. Bu belirtiler genellikle kişinin kilo, yemek ve vücut algısı üzerine yoğunlaşır.
Anoreksiyanın en belirgin belirtisi kişinin aşırı kilo kaybı ya da yaşına ve boyuna göre normal kilonun çok altında olmasıdır. Ancak bu düşük kiloya rağmen kişi kendini hâlâ şişman hisseder ve sürekli kilo alma korkusu yaşar. Bu yüzden yemekten kaçınma, öğün atlama, kalori hesabı yapma gibi davranışlar gösterir. Bazı kişiler yalnızca çok az yemekle kalmaz aynı zamanda yoğun egzersiz yaparak kalori yakmaya çalışır.
Davranışsal belirtiler arasında yemekle ilgili takıntılı düşünceler, sürekli diyet yapma, yiyeceklerden kaçınma, başkalarının önünde yemek yememe ve gizli yeme alışkanlıkları yer alır. Aynı zamanda sık sık tartılma, aynada vücudu sürekli kontrol etme, bol kıyafetler giyerek zayıflığı saklama gibi davranışlar da sık görülür.
Psikolojik belirtiler arasında ise mükemmeliyetçilik, düşük benlik saygısı, anksiyete, depresyon ve kişiler arası ilişkilerden kaçınma sayılabilir. Kimi zaman kişi aç olduğunu kabul etmez hatta kendine aç olmadığını telkin eder. Bu inkar durumu tedaviye direnci artırabilir.
Anoreksiya nervozanın belirtileri fark edildiğinde erken müdahale çok önemlidir. Çünkü hastalık ilerledikçe hem fiziksel hem de psikolojik hasarlar derinleşebilir ve geri dönüşü zorlaşabilir. Bu yüzden aile, arkadaş çevresi ve öğretmenler gibi yakın sosyal çevre belirtileri fark ettiğinde bir uzmandan yardım almak hayati önem taşır.
Anoreksiya nervoza tedavisi nasıl yapılır?
Anoreksiya tedavisi, hem fiziksel hem de psikolojik yönleri olan kapsamlı ve uzun süreli bir süreçtir. Bu hastalık sadece kilo almakla çözülecek bir durum değildir. Temelinde yatan vücut algısı bozukluğu, düşük benlik saygısı ve kontrol ihtiyacı gibi psikolojik etkenlerin de ele alınması gerekir. Bu nedenle tedavi genellikle bir ekip çalışmasını içerir. Psikiyatrist, psikolog, beslenme uzmanı ve gerektiğinde iç hastalıkları uzmanı bir arada çalışır.
Tedavide ilk hedef kişinin yaşamsal tehlikede olup olmadığını değerlendirmektir. Eğer hasta çok düşük kiloda ve hayati risk altındaysa, hastaneye yatırılarak tıbbi gözetim altında beslenmesi sağlanır. Bu süreçte sıvı dengesi, kalp ritmi ve elektrolit düzeyleri düzenli olarak izlenir. Ancak kilo alımı tek başına yeterli değildir.
İkinci aşama, psikolojik destekle başlar. Bu süreçte en sık kullanılan yöntem bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapiyle kişi, kendi beden algısını, yemekle ve kilo ile ilgili düşüncelerini sorgulamayı öğrenir. Aynı zamanda kontrol duygusunu sağlıklı yollarla kazanması hedeflenir. Beslenme tedavisi de büyük önem taşır. Diyetisyen eşliğinde hastaya dengeli bir beslenme planı sunulur. Bu plan sadece kalori hedeflemeye değil, kişinin yavaş yavaş yemekle ilişkisini düzeltmeye, vücudunu kabul etmeye ve normal yeme alışkanlıklarını yeniden öğrenmesine yöneliktir.
Bazı durumlarda depresyon, anksiyete ya da obsesif kompulsif bozukluk gibi eşlik eden psikiyatrik sorunlar varsa ilaç tedavisi de gerekebilir. Antidepresanlar veya anksiyolitikler kesinlikle sadece uzman kontrolünde kullanılır.